Metni sesli dinlemek için yukarıdaki ▶️ üzerine tıklayın.

Uzun bir aradan sonra nihayet yeniden yazmaya başladım.  Bu sefer konu bir bölüme sığmayacak gibi görünüyor.  Hem çok güncel bir konu hem de hepimiz her gün bununla iç içeyiz.  Etkileme Operasyonu (İngilizce: Influence Operation).

Spotify® da sevdiğim bir müzik çalıyor.  Simon&Garfunkel den ‘The Sound of Silence -Sessizliğin Sesi. Bir paragraftaki sözler çok dikkat çekici ‘…Ve insanlar eğilip dua ettiler.  Yarattıkları neon tanrıya…’  İşte bu neon tanrı bugün neredeyse bir organımız haline geldi.  Ona cep telefonu demek, gerçekten işlevini çok küçümsüyor.  Algıladığımız dünya neredeyse onun filtresinden geçiyor.  Değer yargılarımız, önceliklerimiz her şey bu dörtgen kutuyla şekillenmeye başlıyor.  Bu arayüz, bizi internet denilen sanal dünyaya bağlıyor ve orada yaşamamız ona bağlı.  Dünyada 5,3 milyar internet kullanıcısı her dakika 208 milyon elektronik posta yolluyor, Google® da dakikada 3,9 milyon arama yapılıyor. Facebook® da günde 100 milyon paylaşım yapılıyor.  Youtube® da günlük 1 milyar saatlik video içeriği izleniyor.  WhatsApp® da dakikada 69 milyon mesaj yollanıyor.  Dünyada 2,5 milyar kişi Instagram® kullanıyor ve sadece 1 dakikada 350 bin hikâye (story) beğeni almak umuduyla bu platformdan paylaşılıyor.  Türkiye de Instagram’ı yoğun kullanan ülkelerden biri.  Hatta geçenlerde Instagram kesintisi uygulandığı sürede lüks otellerdeki birçok rezervasyonun iptal edilmesinin sebebi Instagram’da hikâye paylaşma imkanının kalmaması olarak gösterildi.  Komik gibi geliyor ama gerçek.

Gelin önce asıl objemiz ‘insan’ a bakalım.  Yaratılanların en gelişmişi, yücesi olarak tanımlanan bu varlık, aslında ne ister?  Maslow’un insan ihtiyaçları hiyerarşisini şimdilik bir yana bırakalım, daha pratik, güncel, anlaşılabilir olarak özetleyelim;

• Sağlıklı olmak ve hayatını devam ettirebilmek,
• Uyumak, beslenmek gibi fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak,
• Para kazanmak ve daha önemlisi paranın elde edebileceği şeylere ulaşabilmek,
• Cinsel ihtiyaçlarını gidermek,
• Ailesinin iyi durumda olması,
• Önemli (ya da tanınmış) bir insan olmak.

Bu liste çoğaltılabilir ve insandan insana değişiklik gösterebilir.  Ancak önemli bir insan olmak isteği çok nadiren tatmin edilebilir.  Freud’a göre “büyük olma ihtiyacı”, Dewey’e göre “Kıymet ve ehemmiyet sahibi olmak” diye tarif edilen bu arzu, insanın içini kemiren açlıkların, susuzlukların en şiddetlisidir. İnsanın bu açlığını ve susuzluğunu tatmin etmeyi bilen insanlar, başkalarını nasıl avuçlarının içinde tutacağını iyi bilirler.

İşte konumuz burada başlıyor.  İnsanın bu zafiyetini bilen ve sanal dünyadaki birtakım manipülasyon usullerini iyi kullanan ve geliştiren bir grup insan bizi her gün etkilemeye çalışıyor. Tevekkeli değil ‘İnsan, insanın kurdudur (Latince: Homo homini lupus est)’ demişler.

Kim bu insanlar? Örgütlenmeleri açısından bakılırsa bireysel düzeyde ‘Etkileyiciler’ (İngilizce: Influencer) geliyor.  Günümüzde hayli popüler bir meslek haline gelmiş. Sosyal medya uygulamaları aracılığı ile takipçilerinde büyük etkiler oluşturan, onların alışveriş, moda kültür gibi alanlarda hareketlerini yönlendiren bu Etkileyiciler, bireylere bazı alışkanlıklar da kazandırıyor.  Takipçilerine pazarladıkları ürünlerden gelir elde ediyorlar.  Aslında bizim konumuz bunlar değil.  Ülke çapında örgütlenmiş yapılar ve bu yapılar aracılığı kullanılan ulusal yetenekler.  Bu yetenekler; diplomasiyi, stratejik komünikasyonu, siber operasyonları ve buna benzer vasıtaları kullanarak başkalarının tutumlarına, davranışlarına ve kararlarına etki etmeyi amaçlar.  Başka bir ifade ile güç kullanımına başvurmadan kalpleri ve zihinleri kazanmak maksadını güder.  Etkileme operasyonunun hedef kitlesi belirli bir lider, seçkinler veya bir karar alma grubunun üyeleri, askeri kuruluşlar ve personel, belirli nüfus alt grupları veya kitle halkları olabilir.

Etkileme operasyonu, barış, kriz, çatışma ve çatışma sonrasında ulusal diplomatik, bilgilendirici, askeri, ekonomik ve diğer yeteneklerin yabancı hedef kitlelerin tutumlarını, davranışlarını veya kararlarını ülke çıkarları ve hedefleri doğrultusunda teşvik etmek için koordineli, bütünleşmiş ve senkronize bir şekilde uygulanmasıdır.

Etkileme operasyonunun kullandığı bazı araçlar ve taktikler aşağıdadır.  Bu liste sürekli güncellenmektedir.  Bu da gösteriyor ki sosyal medya platformlarının gelişmesine ve kullanımına paralel olarak kullanılan etkileme operasyonları da değişmektedir.  Konu hakkında daha ayrıntılı bilgi almak isteyenler https://www.jamesforest.com/wp-content/uploads/2020/09/DIW-Glossary.pdf adresine gidebilirler.

1. Dezenformasyon, bilgi çarptırma, yanıltıcı haber – Disinformation
2. Aldatma – Deception
3. Propaganda
4. Bilgi Harbi – Information Operation
5. Sahte Haber – Fake News
6. Sahte ses ve video montajı, mevcut bir görüntü veya videoda yer alan bir kişinin, yapay zekâ yazılımı kullanarak bir başka kişinin görüntüsü ile değiştirildiği bir medya türüdür – Deepfakes
7. Politik savaş
8. Otomatik retweet
9. Trol
10. Sahte Takipçiler
11. Provokasyon
12. FOMO (Fear of Missing out) başkalarının sizden daha iyi bir hayat yaşadığı kaygısı ile kıskançlık duygusuna kapılmanız, sizin bir şeyler kaçırdığınız endişesi ile sürekli internette gezinme isteği duymanız, bir şeyleri kaçırma korkusu- FOMO exploitation
13. Psikolojik harekât -Psychological operation
14.  Subtwitting – Bazen birine sinsice hakaret etmek maksadıyla veya birisinin arkasından konuşmak maksadıyla Twitter’da bir yayın yapmayı ifade eder. Bu durumda muhatabın dogrudan haberi olmaması için isminin önünde @ işaretini kullanmadan veya isminden hiç bahsetmeden yayın yapılır. 
15. Bandwagon effect – sosyal olarak öne çıkmak ve kaçırma korkusu birleşimi ile ortaya çıkan bir insan davranışı.  Bu duyguyu kullanarak bireyleri bir fikri, siyasi adayı, bir ürünü desteklemeye ikna etmek.

Bu bölümü burada bitirmek istiyorum.  İkinci bölüm listenin kalan kısmı ile devam edecek.